به عنوان یک تحلیلگر مالی، بررسی پلتفرم‌های وام‌دهی دیجیتال که در بازارهای نوظهور و به ویژه ایران فعالیت می‌کنند، از اهمیت بالایی برخوردار است. بیت‌لون (BitLoan) یکی از این پلتفرم‌هاست که با مدل وام‌دهی با پشتوانه ارز دیجیتال، سعی در ارائه نقدینگی سریع به کاربران دارد. هرچند بیت‌لون یک نهاد بین‌المللی است و به طور مستقیم در ایران ثبت نشده، اما از طریق همکاری با شرکای ثالث و پلتفرم جهانی خود به کاربران ایرانی نیز دسترسی فراهم می‌کند. این مقاله یک نگاه جامع به مدل کسب و کار، محصولات، شرایط و الزامات، و جایگاه بیت‌لون در بازار وام‌دهی دیجیتال ایران خواهد داشت.
معرفی بیت‌لون و چشم‌انداز آن در ایران
بیت‌لون، که در حدود سال‌های ۲۰۲۱-۲۰۲۲ توسط گروهی از کارآفرینان بلاک‌چین تأسیس شده است، خود را به عنوان بازاری همتا به همتا (P2P) برای تطابق وثیقه‌های رمزنگاری شده با نقدینگی استیبل‌کوین و ارزهای فیات معرفی می‌کند. این شرکت، که اطلاعات دقیق ثبتی آن در ایران نامشخص است و به احتمال زیاد در حوزه‌های قضایی فراساحلی مانند جزایر ویرجین بریتانیا یا سیشل ثبت شده، تمرکز اصلی خود را بر دارندگان خرد ارزهای دیجیتال که به دنبال نقدینگی بدون فروش دارایی‌های خود هستند، و همچنین معامله‌گران ارز دیجیتال در بازارهای نوظهور مانند ایران که با محدودیت‌های بانکی محلی مواجه‌اند، قرار داده است.
مدل کسب و کار بیت‌لون بر اساس وثیقه‌گذاری دارایی‌های دیجیتال مانند بیت‌کوین (BTC)، اتریوم (ETH) و برخی آلت‌کوین‌های منتخب استوار است. این رویکرد به کاربران امکان می‌دهد تا بدون واگذاری مالکیت دارایی‌های دیجیتال خود، به سرعت به وجوه نقدی دسترسی پیدا کنند. با این حال، باید توجه داشت که بسیاری از جزئیات عملیاتی و مدیریتی بیت‌لون، از جمله فهرست رسمی مدیران و سهامداران، به صورت عمومی منتشر نشده و <ب>تأیید نشده باقی مانده است.
محصولات، نرخ سود و شرایط وام‌دهی بیت‌لون
انواع وام و مبالغ
بیت‌لون عمدتاً دو نوع محصول وام ارائه می‌دهد:
- وام‌های شخصی با پشتوانه ارز دیجیتال: این وام‌ها به کاربران امکان می‌دهند تا با وثیقه‌گذاری دارایی‌هایی مانند بیت‌کوین، اتریوم یا آلت‌کوین‌های منتخب، به نقدینگی دست یابند.
- وام‌های تجاری: خطوط اعتباری بزرگتر و با پشتوانه وثیقه برای میزهای معاملاتی یا شرکت‌های کوچک و متوسط (SMEs) نیز ارائه می‌شود، اگرچه جزئیات این بخش نیز تأیید نشده است.
محدوده مبالغ وام در بیت‌لون نسبتاً گسترده است. حداقل مبلغ وام حدود ۱۰۰ تتر (USDT) یا معادل آن است، در حالی که حداکثر آن می‌تواند تا ۱,۰۰۰,۰۰۰ تتر (USDT) برسد که البته به ارزش وثیقه بستگی دارد. با در نظر گرفتن نرخ فعلی تبدیل دلار به ریال (حدود ۳۳,۰۰۰ ریال به ازای هر دلار)، این مبالغ تقریباً از <قوی>۳.۳ میلیون ریال تا <قوی>۳۳ میلیارد ریال متغیر خواهد بود که البته نوسانات نرخ ارز داخلی بر این ارقام تأثیرگذار است.
نرخ سود، کارمزد و دوره‌های بازپرداخت
بیت‌لون نرخ‌های سود متفاوتی را بر اساس نوع وام، نسبت ارزش وام به وثیقه (LTV) و نوع وثیقه ارائه می‌دهد:
- نرخ شناور: از ۸.۵٪ تا ۱۸٪ نرخ سود سالانه (APR).
- نرخ ثابت: گزینه‌های نرخ ثابت ۱۲٪ تا ۱۵٪ نرخ سود سالانه برای دوره‌های ۳ ماهه (این اطلاعات نیز تأیید نشده است).
دوره‌های بازپرداخت وام‌ها از ۱ ماه تا ۱۲ ماه متغیر است. بازپرداخت معمولاً به صورت پرداخت ماهانه سود و سپس پرداخت اصل وام در زمان سررسید (bullet principal) انجام می‌شود.
ساختار کارمزد بیت‌لون شامل موارد زیر است:
- کارمزد اولیه (Origination Fee): بین ۰.۵٪ تا ۱.۵٪ از اصل وام.
- کارمزد پردازش (Processing Fee): یک کارمزد ثابت بین ۵ تا ۲۰ تتر (USDT).
- کارمزد تأخیر در پرداخت: ۲٪ از مبلغ معوقه در هر ماه.
الزامات وثیقه بسیار مهم هستند. بیت‌لون بیت‌کوین (BTC)، اتریوم (ETH)، یواس‌دی‌سی (USDC)، بی ان بی (BNB) و توکن‌های منتخب لایه اول را به عنوان وثیقه می‌پذیرد. محدودیت‌های LTV به این صورت است:
- ۵۰٪ LTV برای بیت‌کوین و اتریوم.
- ۳۰٪ LTV برای آلت‌کوین‌ها.
سیستم فراخوان مارجین (Margin Call) در صورتی فعال می‌شود که ارزش وثیقه به زیر ۱۱۰٪ مبلغ وام باقی‌مانده سقوط کند. در صورت عدم پاسخ به فراخوان مارجین، موتور نقدشوندگی خودکار بیت‌لون وثیقه را به فروش می‌رساند.
فرآیند درخواست، اپلیکیشن موبایل و وضعیت رگولاتوری در ایران
فرآیند درخواست و احراز هویت (KYC)
کاربران می‌توانند از طریق اپلیکیشن موبایل (در دسترس برای iOS و اندروید) یا پلتفرم وب (با رابط انگلیسی/چینی) برای وام درخواست دهند. هیچ رابط کاربری فارسی یا نسخه اختصاصی برای ایران شناسایی نشده است. فرآیند احراز هویت (KYC) دارای دو سطح است:
- سطح ۱ (پایه): تأیید ایمیل؛ حداکثر وام تا ۵,۰۰۰ تتر.
- سطح ۲ (کامل): ارائه سند هویتی و سلفی؛ امکان وام نامحدود تا سقف ارزش وثیقه.
اینکه آیا شناسنامه یا کارت ملی ایرانی برای احراز هویت سطح ۲ پذیرفته می‌شود یا خیر، "تأیید نشده" است و می‌تواند یک چالش برای کاربران ایرانی باشد. مدل ارزیابی اعتبار در بیت‌لون عمدتاً بر اساس وثیقه است و حداقل امتیازدهی اعتباری فراتر از KYC انجام می‌شود.
ویژگی‌های اپلیکیشن موبایل
اپلیکیشن بیت‌لون برای iOS در اپ استور و نسخه APK آن برای اندروید در دسترس است (نسخه اندروید در سال ۲۰۲۲ از گوگل پلی حذف شد). از ویژگی‌های کلیدی آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نظارت بر LTV در زمان واقعی.
- وثیقه‌گذاری با یک کلیک.
- ماشین حساب وام درون‌برنامه‌ای.
با این حال، برخی کاربران مشکلات پایداری را در نسخه اندروید APK گزارش کرده‌اند. علاوه بر این، عدم پشتیبانی از زبان فارسی و بومی‌سازی UI، تجربه کاربری را برای ایرانیان محدود می‌کند.
وضعیت رگولاتوری و نظارت در ایران
این یکی از مهمترین نکات برای کاربران ایرانی است. بیت‌لون هیچ مجوز اولیه رسمی از نهادهای نظارتی شناخته شده در ایران مانند بانک مرکزی (CBI) یا وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ندارد. فعالیت آن در ایران به صورت <قوی>غیررسمی و از طریق پلتفرم جهانی و با استفاده از شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) و درگاه‌های شخص ثالث ارز دیجیتال انجام می‌شود. هیچ سابقه عمومی از اقدامات اجرایی یا جریمه علیه بیت‌لون در سطح بین‌المللی وجود ندارد، اما رگولاتورهای ایرانی هشدارهای کلی در مورد وام‌دهندگان ارز دیجیتال بدون مجوز صادر کرده‌اند. این عدم شفافیت رگولاتوری، ریسک‌های قابل توجهی را برای کاربران ایرانی ایجاد می‌کند، زیرا در صورت بروز مشکل، مسیرهای قانونی و حمایتی محلی برای آنها نامشخص است.
موقعیت بازار، رقبا و توصیه‌های عملی برای وام‌گیرندگان ایرانی
مقایسه با رقبا و موقعیت بازار
در بازار جهانی وام‌های رمزنگاری شده، بیت‌لون سهمی در حدود ۴٪ دارد (تأیید نشده). در بازار ایران، این شرکت با گروه‌های تلگرامی وام‌دهی همتا به همتا (P2P) ارز دیجیتال رقابت می‌کند. تمایز اصلی بیت‌لون، زیرساخت پلتفرم رسمی‌تر و مکانیزم‌های خودکار آن است. رقبای جهانی مانند کوین‌لون (CoinLoan) و نکسو (Nexo) نیز وجود دارند که برخی از آنها دارای مجوزهای رگولاتوری در اتحادیه اروپا هستند و خدمات متنوع‌تری از جمله پرداخت فیات ارائه می‌دهند. البته، برخی رقبا مانند سلسیوس (Celsius) نیز به دلیل مشکلات مالی تعطیل شده‌اند، که نشان‌دهنده ریسک‌های ذاتی این بازار است. بیت‌لون تاکنون برنامه‌ای برای گسترش مستقیم یا بومی‌سازی فارسی در ایران اعلام نکرده است.
تجربه مشتری و بازخوردهای کاربران
بازخوردهای کاربران بیت‌لون ترکیبی از نکات مثبت و منفی است. جنبه‌های مثبت شامل سرعت بالای پرداخت وام و نرخ‌های نسبتاً پایین در مقایسه با برخی رقبا است. در مقابل، نکات منفی شامل مسائل مربوط به پایداری اپلیکیشن اندروید، پشتیبانی محدود از زبان فارسی و عدم بومی‌سازی رابط کاربری است. برخی شکایات رایج نیز شامل دشواری در تکمیل فرآیند KYC با مدارک شناسایی ایرانی و تأخیرهای گاه به گاه در ارزیابی وثیقه در دوره‌های نوسان شدید بازار است. پشتیبانی مشتری ۲۴/۷ به زبان‌های انگلیسی و چینی در دسترس است، اما خط ویژه فارسی‌زبان وجود ندارد.
توصیه‌های عملی برای وام‌گیرندگان بالقوه در ایران
با توجه به شرایط خاص فعالیت بیت‌لون در ایران و ماهیت وام‌دهی با پشتوانه ارز دیجیتال، نکات زیر برای وام‌گیرندگان بالقوه ضروری است:
- پذیرش ریسک نوسان بازار: بازار ارزهای دیجیتال بسیار پرنوسان است. هرگونه افت شدید در ارزش وثیقه می‌تواند منجر به فراخوان مارجین و نقدشوندگی خودکار دارایی‌های شما شود. فقط مبالغی را وثیقه بگذارید که آمادگی از دست دادن آن را دارید یا قادر به افزایش وثیقه (Top-up) برای جلوگیری از نقدشوندگی هستید.
- آگاهی از عدم شفافیت رگولاتوری: به دلیل عدم ثبت رسمی و مجوز محلی بیت‌لون در ایران، در صورت بروز اختلاف یا مشکل، حمایت قانونی محدودی در دسترس خواهد بود. این موضوع باید به عنوان یک ریسک جدی در نظر گرفته شود و احتمال پیگیری قضایی در داخل کشور پایین است.
- بررسی محدودیت‌های احراز هویت: از آنجایی که پذیرش مدارک شناسایی ایرانی برای KYC سطح ۲ تأیید نشده است، ممکن است در فرآیند احراز هویت با چالش‌هایی مواجه شوید. پیش از اقدام، از امکان تکمیل موفقیت‌آمیز KYC اطمینان حاصل کنید.
- بررسی دقیق هزینه‌ها و کارمزدها: تمامی کارمزدها شامل کارمزد اولیه، پردازش و تأخیر در پرداخت را به دقت بررسی کنید. این کارمزدها می‌توانند هزینه نهایی وام را افزایش دهند و باید قبل از هرگونه تعهد مالی محاسبه شوند.
- توجه به نوسانات نرخ ارز: مبالغ وام بر اساس تتر (USDT) است و معادل ریالی آن به شدت تحت تأثیر نوسانات نرخ ارز داخلی قرار می‌گیرد. این موضوع می‌تواند بر ارزش واقعی وام دریافتی و همچنین مبلغ بازپرداخت به ریال تأثیر بگذارد و ریسک مالی را افزایش دهد.
- آمادگی برای پشتیبانی زبان: با توجه به عدم پشتیبانی فارسی، آمادگی برقراری ارتباط با پشتیبانی به زبان انگلیسی یا چینی را داشته باشید و مشکلات احتمالی زبانی را در نظر بگیرید.
- مطالعه دقیق شرایط: قبل از تأیید هر وامی، تمامی شرایط و ضوابط، به ویژه بندهای مربوط به فراخوان مارجین و نقدشوندگی خودکار، را با دقت مطالعه و درک کنید تا از تمامی تعهدات و ریسک‌های احتمالی آگاه باشید.
در نهایت، بیت‌لون می‌تواند یک راه حل برای دسترسی به نقدینگی سریع برای دارندگان ارزهای دیجیتال در ایران باشد، اما آگاهی کامل از ریسک‌ها، محدودیت‌ها و شرایط خاص عملیاتی آن، پیش‌نیاز هرگونه تصمیم‌گیری برای استفاده از خدمات این پلتفرم است.
